Ô nhiễm không khí có thể gây hại đến bộ não của con người
Nhà thần kinh học thuộc Đại học Montana, Lilian Calderón-Garcidueñas, đã nghiên cứu bộ não như một phần trong các nghiên cứu của cô về tác động môi trường đối với sự phát triển thần kinh, và bộ mẫu đặc biệt này đến từ các lần khám nghiệm tử thi được thực hiện trên những người chết đột ngột ở Mexico City, nơi cô từng làm việc với vai trò là một nhà nghiên cứu và là bác sĩ. Khi Lilian Calderón-Garcidueñas phát hiện ra những dấu hiệu rõ của bệnh Alzheimer, trong một loạt các mẫu não người vài năm trước, ban đầu, cô không biết phải làm gì. Mặc dù Calderón-Garcidueñas đã tự mình thu thập nhiều mẫu mô trong quá trình khám nghiệm tử thi ở Mexico, nhưng các tiêu bản hiển vi lại được các đồng nghiệp của cô chuẩn bị do vậy mà cô không biết nguồn gốc của từng tiêu bản. Cho đến cuối dự án, cô ấy đã xác định được sự tích lũy bệnh Alzheimer, có liên quan đến protein amyloid-ß và hyperphosphorylated tau trong hầu hết tất cả 203 bộ não mà cô nghiên cứu. Những người có bộ não nghiên cứu không chỉ là của người lớn, mà còn ở cả thanh thiếu niên và thậm chí là trẻ em. Trong ba thập kỷ qua, cô đã nghiên cứu về ảnh hưởng đến sức khỏe của không khí ô nhiễm nổi tiếng của thành phố Mexico – một tai họa mà làm cho thủ đô này giành được giải về siêu đô thị bị ô nhiễm nhất trên hành tinh của Liên Hiệp Quốc vào năm 1992. Trong thời gian đó, cô đã phát hiện ra nhiều mối liên hệ giữa việc tiếp xúc với ô nhiễm không khí và các dấu hiệu tổn thương thần kinh ở động vật và con người. Mặc dù phát hiện của cô mới chỉ là khảo sát, còn nghiên cứu bệnh lý của các protein như amyloid-ß vẫn chưa được hiểu đầy đủ, Calderón-Garcidueñas lập luận rằng ô nhiễm không khí là thủ phạm có khả năng nhất đằng sau sự phát triển của những bất thường mà cô nhìn thấy trong các mẫu sau khi chết – cộng với nhiều thay đổi có hại khác đối với não của cư dân thành phố Mexico.
Một khi gây tranh cãi, lý thuyết cho rằng ô nhiễm không khí gây tổn hại cho não hiện đang thu hút nhiều nghiên cứu. Mặc dù các quan chức chính phủ ở Mexico đã nỗ lực cải thiện chất lượng không khí từ những năm 1990, nhưng vài năm gần đây đã chứng kiến khói bụi dày đặc đổ xuống các tòa nhà, buộc các trường học và văn phòng đóng cửa định kỳ để ngăn sự tiếp xúc của con người với không khí độc hại. Và điều đó không chỉ cho Mexico. Khi phần còn lại của các khu vực đô thị trên thế giới và sự ùn tắc tương tự tiếp tục mở rộng, hầu hết các quốc gia đang chứng kiến sự gia tăng các chất gây ô nhiễm trong không khí, từ các loại khí độc hại như oxit nitơ và ozon đến các hạt vật chất mịn như bụi, bồ hóng và nanô kim loại xâm nhập đi sâu vào cơ thể con người. Một báo cáo năm 2018 của Viện Health Effects, một tổ chức Y tế phi lợi nhuận có trụ sở tại Boston, cảnh báo rằng có tới 95% người dân trên trái đất đang hít thở không khí không an toàn. Những xu hướng này phù hợp với tỷ lệ mắc các vấn đề về hô hấp và tim mạch ngày càng tăng – hậu quả của viêm và tổn thương mô do nhiều thành phần của ô nhiễm không khí. Tại hội nghị khai mạc của Tổ chức Y tế Thế giới về ô nhiễm không khí vào mùa thu năm ngoái, các quan chức y tế đã tập hợp để thảo luận về dữ liệu cho thấy không khí bẩn có liên quan đến hơn 7 triệu ca tử vong mỗi năm. Tuy nhiên, chỉ trong vài năm gần đây, các nhà nghiên cứu mới bắt đầu đưa ra cảnh báo về mối liên hệ giữa sự tiếp xúc của con người với ô nhiễm không khí và chức năng não.
Các nhà dịch tễ học, nhà tâm lý học và nhà thần kinh học hiện đang làm việc để lấp đầy lỗ hổng kiến thức về cách ô nhiễm không khí có thể đóng góp vào những tác động ít thấy này đối với sức khỏe con người, bằng cách ghi lại những thay đổi nhận thức xảy ra trong quần thể con người tiếp xúc với ô nhiễm không khí và bằng cách nhìn vào bên trong bộ não con người và động vật để cố gắng giải mã các cơ chế cơ bản. Caleb Finch, một bác sĩ lão khoa tại Đại học Nam California (USC) cho biết, đây là sự khởi đầu của một lĩnh vực hoàn toàn mới. Đây là giống như nghiên cứu về thuốc lá và bệnh ung thư 70 năm trước.
Sương mù bao phủ thành phố Mexico
Theo Scientist Magazine
Nguyễn Thị Thu Liên, Bộ môn Sinh học và Công nghệ sinh học ứng dụng
